Birçok bölümde kapasiteler kritik eşiğin altına inerken üretici “paydos” diyor.
2024’ün ikinci çeyreğinde (nisan, mayıs, haziran) Türkiye’nin büyümesine endüstrinin katkısı yüzde 1.8 azaldı. TOBB’ye nazaran birinci yedi ayda kapanan şirket sayısı yüzde 28.3 artarken kurulan şirket sayısı yüzde 14.5 azaldı. Tekrar birinci yedi ayda, birden fazla inşaat bölümünde toplam 1554 konkordato talebi oldu. Geçen yıl bu sayı 1516 idi. Çiftçi tarlasını ekmekten vazgeçerken hazır giyimci kârsızlığa deva arıyor, çıkış yolu bulamayan da bölümü bırakıyor. Bugün 100 bin hektarın üzerinde tarla, tarıma elverişli olduğu halde artan maliyet ve gelir getirmemesi nedeniyle nadasa bırakılıyor ya da ekilmiyor.
‘DÖNÜŞÜ OLMAZ’
Türkiye Ziraatçılar Derneği Genel Başkanı Hüseyin Demirtaş, tarlalardaki küçülme ve çiftçideki azalmanın geri dönüşü olmadığına dikkat çekti. Çiftçinin girdi maliyetleri nedeniyle ürettiğinin karşılığını alamadığını vurgulayan Demirtaş, “Bu yıl çiftçi bir çok eseri tarlada bıraktı. Tarımın gereğince desteklenmemesi, plansızlık, üreticinin ziyana uğraması nedeniyle üretim yapamaz noktaya geldik” dedi.
Demirtaş’ın verdiği bilgilere nazaran son 18 yılda 3.5 milyon hektar tarım yeri ekilmedi. 20 yıl evvel ekilebilir alan 26.6 milyon hektarken bu ölçü 2022’de 23.9 milyon hektara geriledi. Ekilen tarım alanları son 16 yılda yüzde 60’tan yüzde 30’lara düştü. Tarımda istihdam sayısı 2002’de 7 milyon 458 şahısken Çiftçi Kayıt Sistemi’ne kayıtlı çiftçi sayısı bu yıl 2 milyon 245 bine geriledi. Demirtaş şu vurguyu yaptı: “Tarım Kanunu uyarınca minimum dayanak ulusal gelirin yüzde birine yükseltilmediği takdirde hem ziraî üretim hem üretici sayısı düşmeye devam edecek.” TÜSEDAD Başkanı Sencer Solakoğlu da “Çiftçi artık ziyanını finanse edemez duruma geldi. 2025’te tarımı, hayvancılığı bırakacakların sayısı daha da artacak” ikazında bulundu.
REKABET SORUNU
Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği Başkanı Ramazan Kaya da artık üreterek ziyan eder hale geldiklerini vurgulayarak şöyle konuştu: “Geçen devirde bir süre yerimizi koruyalım derdik, lakin baktık olmuyor birkaç adım geri atalım dedik. Ancak bu kârsızlık ve hudutlu kaynaklarla yol almak mümkün değil. Elimizdeki sermaye, banka kredisi ve piyasa kredisi tükendi. Kazanamıyorsan üretmeme noktasına geliyorsunuz. 10 ünite yerine yedi ünite iş yapıyorsunuz. Personel çıkarmaya başlıyorsunuz, olmuyor işyerini kapatıyorsunuz. Adet bazında üretimde yüzde 20 düşüş var. Bu maliyet ortamında gelecek devirde kapanmaların artacağını düşünüyorum.”
Kaya’ya nazaran 30-40 yıldır bu işin içinde olanlar bu türlü sıkıntı bir devir görmediğini söylüyor zira hem resesyon hem enflasyon hem önemli bir talep daralması var. Firmalar mecburen kapasitelerini daraltıyorlar. Yılbaşından sonra minimum fiyattaki artış, yüksek faiz ve kur üzerindeki baskıdan ötürü daldan çıkışlar artacak. Rekabet gücü de kıymetli sorun. Rakip ülkelerle maliyet farkı yüzde 60’a çıktı.
İSTİHDAM KAYBI 300 BİNE ULAŞTI
TOBB Konfeksiyon ve Hazır Giyim Sanayi Meclis Başkanı Şeref Fayat, sipariş alamayıp fiyat tutturamayınca üreticilerin iş bırakmak durumunda kaldığını söyledi. Fayat şu bilgiyi verdi: “Tekstil ve hazır giyside 300 bin kişilik istihdam kaybı oldu. Borcu harcı olan çok işletme var. Kâr ve nakit akışı olmayınca konkordatolar da artıyor. Finansman maliyetleri düşmeden döviz biraz kendine gelmeden bu işin önü açık görünmüyor. Problemler devam ettikçe kârsızlık hayli daldan çıkışlar da artar. Yurtdışına tesisini taşıyanların sayısı yükselir.”
DOLULUK YÜZDE 61
Türkiye Otelciler Birliği Lideri Müberra Eresin, birinci sekiz ayda ülke genelinde otel doluluklarının yüzde 61, İstanbul’da ise yüzde 64 olarak gerçekleştiğini açıkladı. Ocak-Ağustos 2023’te ise doluluk genelde yüzde 58, İstanbul’da yüzde 64’tü. Eresin “İşler elbette beklediğimiz seviyede değil. Fiyatlarımızda Avro bazında yüzde 15 gerileme kelam konusu. Lakin ‘diplerdeyiz’ formunda yaklaşımları da çok yanlışsız bulmuyoruz” dedi.
KOMİSYON YÜKSEK
Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu Genel Başkanı Bendevi Palandöken, bazı e-ticaret platformlarındaki yüksek komite oranları için taban ve tavan getirilmesi gerektiğini bildirdi. Bu hizmet verilirken yüzde 16-18 olan kurul oranlarının yüzde 33-35’e çıkarıldığını bildiren Palandöken, “Bu da vatandaşın aldığı emtialar üzerindeki fiyat artışını ve enflasyonu körükleyen bir faktör oluyor” tabirini kullandı.