Türkiye İş Bankası’nın, 100’üncü kuruluş yıldönümü vesilesiyle düzenlediği ‘Atatürk Vizyonuyla Gelecek Yüzyıla Bakış’ başlıklı memleketler arası konferansın ikinci günü, İş Bankası Genel Müdürü Hakan Aran ve Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) İktisat Profesörü Daron Acemoğlu’nun konuşmalarıyla başladı. Gelecek 20 yılın kritik bir süreç olduğunu söyleyen Acemoğlu, “Dünyayı değiştirecek akımlara hazır olmayan ülkeler daha da geri kalacak. Türkiye’nin ekonomik olarak, bilimsel olarak, siyasi olarak bu akımlara hazır olması lazım ve bence bunun şu anda başlaması lazım” dedi.
‘BULMACADAKİ BÜYÜK RESMİ DE GÖRECEKSİNİZ’
Hakan Ortan, ‘Bilim, Teknoloji ve Girişimcilikle Ekonomik Kalkınma için Bankaların Rolü’ başlıklı konuşmasında, iktisada geniş bir çerçeveden baktıklarını ve bu nedenle İş Bankası’nı her vakit bir bankadan fazlası olarak gördüklerini vurguladı. Darüşşafaka’ya yapılan katkıların, 19 yıldır satranca verilen takviyenin ve ülke çapında açılan 40 bin satranç sınıfının, 81 vilayette dikilen fidanların, Türkiye’nin dört bir yanındaki arkeoloji kazılarına verilen dayanakların bu yaklaşımın bir yansıması olduğunu söyleyen Ortan, “Yeteneğin her yere eşit dağılmış olduğunun şuuruyla, eşitsizlikleri ortadan kaldırmak için interneti olmayan köylerimize internet götürüyor, çocuklarımızı bilim setleriyle tanıştırıyor, geleceğin Aziz Sancar’larını, Gökhan Hotamışlıgil’lerini, Daron Acemoğlu’larını bulup keşfetmeye çalışıyoruz. Modülleri bir ortaya getirdiğinizde İş Bankası’nın çözmekte olduğu bulmacadaki büyük resmi de göreceksiniz” diye konuştu.
10 yıl evvel Silikon Vadisi’nde açtıkları inovasyon şirketi, teşebbüsçüler için başlatılan Workup hızlandırma programı, Koç Üniversitesi İş Bankası Yapay Zeka Uygulama ve Araştırma Merkezi, Yapay Zeka Fabrikası, teşebbüs sermayesi fonlarıyla üniversitelerde oluşan bilimin topluma ve klasik sanayi kuruluşlarına yayılması için yatırımlara devam ettiklerini anlatan Ortan, “Biz bir maraton koşucusuyuz. Hakikat olduğuna inandığımız modeli sonuç alana kadar destekleriz. İnanıyorum ki üniversitelerle başlattığımız iş birliği, girişimcilik ekosistemine verdiğimiz takviye, üniversitelerde bilimi artırmak ve teşebbüsçüler aracılığıyla klasik iş kollarına uygulamak yoluyla ülkemizdeki toplam faktör verimliliğinin artışına katkıda bulunacaktır” sözlerini kullandı.
‘GELECEKLE İLGİLİ KARARLIYIZ’
Hakan Ortan, teknolojiyi çok dikkatli kullanmaya ihtimam gösterdiklerinin altını çizerek, teknolojiyi insanın yerine değil yanına konumlandırdıklarını ve çalışanların bilgi analitiği, yapay zekâ kullanımı konusunda maharetlerini geliştirerek kritik bir dönüşümü istihdamdan taviz vermeden yönetmeye çalıştıklarını vurguladı. Ortan, “Geleneksel şube ve iş kollarında çalışanlar azalırken takımımızın yeni kurulan yapay zekâ, tarım bankacılığı, data idaresi üzere kısımlara kaydığını tahlil etmezseniz buradaki iş gücü dönüşümünü göremezsiniz. Önemli olan bu dönüşümü banka bilançosunu bozmadan, gelir sarfiyat tablosuna ziyan vermeden yönetebilmektir. En kolayı insanın yerine teknolojiyi konumlandırarak 20 bin kişiyi 10 bin bireye indirmek ve 10 bin kişilik istihdam sorunu yaratmaktır. Biz sıkıntı olanı ve kalıcı muvaffakiyet getireni seçtiğimiz için İş Bankası’yız diye düşünüyorum” dedi.
‘BU, ÖZGÜRLÜK VE DEMOKRASİ ORTAMINA DA BAĞLIDIR’
Bazen ülkelerin önünde kıymetli kalkınma fırsatları bulunduğunu; yanılgılı tercih ya da uygulamalarla bu fırsatların kaçırılabildiğini ve tekrar yakalamanın da kolay olmadığını söyleyen Ortan, “Bu, uygun kalkınma konjonktürünün yine oluşması, nüfusun bileşimine, bilime ve eğitime verilen önceliğe, özgürlük ve demokrasi ortamına, sermaye birikimine, global şartların elverişli olmasına, kültür ve zihniyetin gelişimi desteklemesine, çok sayıda faktörün bir ortaya gelmesine bağlıdır. Biz gelecekle ilgili ne optimist ne karamsarız yalnızca kararlıyız. Ne yapmamız gerektiğini biliyor, adımlarımızı buna nazaran atıyoruz. Gerçeklerin, kısıtların, problemlerin, tehditlerin, fırsatların farkındayız” dedi.
ACEMOĞLU: ÇOK ÇALKANTILI GEÇEBİLİR
Prof. Dr. Daron Acemoğlu da konuşmasında, gelecek 20 yılın dünyada çok çalkantılı geçebileceğini, gelişmeleri ‘yapay zekâ, eşitsizlik ve istihdam; yaşlanan nüfus; iklim değişikliği; makroekonomik dengesizlikler; dünya iktisat tertibindeki değişimler; demokrasi krizi’nden oluşan 6 akımın etkileyeceğini, tüm ülkelerin bu akımların sonuçlarını öngörebilmesi ve buna hazırlıklı olması gerektiğini söyledi. Bu akımların hepsinin teknolojiyle iç içe olduğunu, hasebiyle teknolojiye hazır olma, bununla ilgili insani sermayeye yatırım ve teknolojinin istikametinin de kıymetli olduğunu belirten yapay zekânın tüm ülkelerde iş süreçlerini etkilediğini ve ülkelerin yapay zekâ yatırımlarının giderek arttığını söyledi.
‘NÜFUSTAKİ YAŞLANMADA, GLOBAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNDE TAHLİL TEKNOLOJİ’
Dünya nüfusundaki yaşlanmaya dikkat çeken ve birtakım ekonomistlerin yaşlanmanın iktisat üzerinde negatif tesirleri olacağını öngördüğünü belirten Acemoğlu, “Tam bilakis yavaşça bir müspet tesir var. Nasıl oluyor bu? Karşılık da çok kolay; teknoloji… Çok süratli yaşlanan ülkeler bilhassa Almanya, Japonya, Güney Kore tıpkı vakitte teknolojiye çok süratli adapte olabilecek ülkeler oldukları için yaşlanmalarıyla birlikte yeni teknolojilere olan yatırımlarını çok arttırdılar. Bu ülkelerde robotların üretim sürecine katılması çok süratli bir formda arttı” diye konuştu.
Daron Acemoğlu, altını çizdiği akımlardan biri olan iklim değişikliğiyle ilgili de görüşlerini aktarırken, hem emisyonların artması hem iklimin değişmesinin en azından 2100 yılına kadar devam edeceğinin öngörüldüğünü, iktisadın güce olan bağımlılığının niteliğinin değişeceğini ve tıpkı vakitte toplumsal ve ekonomik hayatı etkileyecek biçimde iklim değişikliğinin devam edeceğini söyledi. Bunun tahlilinde yeniden teknolojinin ana yerde bulunduğuna dikkat çeken Acemoğlu, karbon salımının azalmasının tek yolunun emisyonları düşük olan teknolojilerin hızlanması olduğunu, bunun için yenilenebilir güce daha fazla yatırım yapılması gerektiğini söz etti.
Makroekonomik dengesizliklere de değinen Acemoğlu, “Herhangi bir değişimi, makroekonomi yeterli durumdayken yapmak daha kolay. Şayet beşerler zenginse, enflasyon, işsizlik sorunu yoksa, üretkenlik artıyorsa diğer değişimleri yapmak da daha kolay” dedi. Acemoğlu, şu anda tüm dünya iktisadında gerek faiz düzeyi gerekse bütçe açıklarındaki artış üzere makroekonomik tablonun ülkelerin toplumsal güvenlik ağını genişletmesi, yapay zekâya yatırımı, yenilenebilir güç yatırımlarını artırması üzere değişik alanlardaki değişime adaptasyonu zorlaştırdığını söyledi.
‘DÖRT BİR KÖŞEDE DEMOKRASİ KRİZİ VAR’
Daron Acemoğlu, dünya iktisat sistemindeki değişimler ve globalleşmeyle ilgili değerlendirmelerini de aktarırken, bilhassa 2017’den bu yana globalleşmenin niteliğinin değiştiği bir süreç yaşandığını, yatırımcıların kıymet verdiği yerlerin artık en yakın yerlere, müttefik yerlere kaymaya başladığını, bunun da yeniden teknolojiyle iç içe bir durumu bulunduğunu tabir etti.
Demokrasi konusundaki yorumlarını da paylaşan Acemoğlu, demokrasinin büyümeye çok net olumlu bir tesiri olduğunu, bu tesirin bilhassa artan yatırımlardan, eğitim ve sıhhat üzere alanlardaki iyileştirmelerden geldiğini söyledi. Acemoğlu, “Ancak ne yazık ki dünyanın dört bir köşesinde demokrasi krizi var. Niçin diye baktığınız vakit bunun da nedenleri ortasında ana sebep şu; demokrasi beklentinin altında bir performans sağlıyor. Şayet demokrasi büyüme getirebilirse, yolsuzluğu denetim ederse, istikrar getirebilirse demokrasiye olan takviye artıyor. Demokrasi baharı bitti, demokrasi sonbaharındayız. Yalnızca otomasyona mı yatırım yapacağız yoksa otomasyon yerine emekçi fiyatlarını mi artıracağız, yeni teknolojilere yatırım yapmayı becerebilecek miyiz, globalleşmeyi nasıl tekrar organize edeceğiz, toplumsal medyayı demokrasiye yardım eden bir süreç haline getirebilecek miyiz üzere pek çok soru var” diye konuştu.
‘TÜRKİYE BİREBİR DENGESİZLİKLERİ YAŞIYOR’
Acemoğlu, konuşmasının sonunda Türkiye ile ilgili değerlendirmelerde bulunurken, şöyle konuştu:
“Türkiye aktardığım bu akımlara ve teknolojinin getirdiği sonuçlara hazır mı? Birinci sefer teknolojinin gerisinde kalıp, teknolojinin kendisi değişirken birebir vakitte teknolojiye geçmeye çalışılan birinci devir değil bu dönem… Birebir şeyi 100 sene evvel de yaşadık. O vakit hayatta en gerçek mürşit ilimdi lakin artık bir tek ilim değil. O ilmi alıp teknolojiye uygulamak gerekiyor. Burada İş Bankası’nın birinci baştaki rolü çok değerli. Niçin? Zira İş Bankası, Türkiye’nin en büyük finansörü olarak ortaya çıktı ve yeni teknolojilerin gelmesinde, tarımda, endüstride değerli bir rol üstlendi. O vakit Türkiye başarılı oldu. Bugün hazır mı? Hayır, ne yazık ki hazır değil. Zira Türkiye, tıpkı dengesizlikleri çok daha önemli bir formda yaşıyor. Türkiye, hiçbir vakit Çin, Güney Kore, Tayvan, Singapur üzere bir büyümeye ulaşamadı.”
Acemoğlu, Türkiye’nin gelecekte dünyadaki gidişatı belirleyecek akımlara hazır olması için teknolojiye yatırım yapması, beşeri sermayeyi yanlışsız biçimde geliştirmesi ve kullanması gerektiğinin altını çizdi. Acemoğlu, “Gelecek 20 yıl kritik bir süreç. Bu 6 akım dünyayı değiştirecek ve buna hazır olmayan ülkeler daha da geri kalacaklar. Türkiye’nin ekonomik olarak, bilimsel olarak, siyasi olarak bu akımlara hazır olması lazım ve bence bunun şu anda başlaması lazım” dedi.
(DEMİRÖREN HABER AJANSI)